Το φετινό, μονοήμερο και μόνο με πρόσκληση, South-East Europe Banking Conference 2008 διεξήχθη στο ξενοδοχείο Athenaeum InterContinental στις 24 Ιουνίου 2008 και το παρακολούθησαν 200 υψηλού επιπέδου Έλληνες και ξένοι σύνεδροι. Η διαπραγμάτευση των θεμάτων του συνεδρίου έγινε με τρεις διαφορετικούς τρόπους:

Βασικές Τοποθετήσεις (Keynote Addresses)

Διακεκριμένα Διευθυντικά Στελέχη και διεθνώς κορυφαίοι ειδικοί από τον τραπεζικό, χρηματοοικονομικό και επιχειρηματικό χώρο προσκλήθηκαν να δώσουν τις κύριες ομιλίες, θέτοντας τη βάση για γόνιμο και εποικοδομητικό διάλογο και για νέες ιδέες.

Διαδραστικές συζητήσεις (Plenary Discussions)

Συντονισμένες από καταξιωμένους δημοσιογράφους και προσεκτικά επιλεγμένους προσκεκλημένους, ειδικούς σε διάφορους τομείς, η κάθε 50-λεπτη διαδραστική συζήτηση έθιξε τα βασικά θέματα σχετικά με την τραπεζική και τις επιχειρήσεις στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Τα πάνελ απαρτίζονταν από ειδικούς σε διεθνές και τοπικό επίπεδο, επιχειρηματίες, Διευθύνοντες Συμβούλους και εκπροσώπους των χορηγών του συνεδρίου.

Τα πάνελ αποτελούνταν από τέσσερις έως πέντε ομιλητές, οι οποίοι ενθάρρυναν τον ανοικτό διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων με το κοινό.

Για το φετινό συνέδριο επιλέχθηκαν τα παρακάτω τέσσερα πάνελ:

1. Οι Επιπτώσεις της Διεθνούς Πιστωτικής Κρίσης
2. Διαχείριση Κινδύνου: Ένας Καθοριστικός Παράγοντας στην Ανάπτυξη μιας Τράπεζας
3. Το Δίλημμα των Ελληνικών Τραπεζών: Εξαγορές και Συγχωνεύσεις εντός της ίδιας της αγοράς ή σε αγορές του εξωτερικού;
4. Ευκαιρίες και προκλήσεις για τις τράπεζες στην εξυπηρέτηση εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη

Στοχευμένα εργαστήρια (Streamed Workshops)

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, οι χορηγοί GOLDMAN SACHS και ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ  είχαν τη δυνατότητα να οργανώσουν ένα 45-λεπτο εργαστήριο σε θέματα της επιλογής τους που συνδέεται με την τραπεζική.

Πιο συγκεκριμένα η GOLDMAN SACHS διοργάνωσε εργαστήριο με θέμα:  Εργαλεία ενεργητικού και παθητικού που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες προκειμένου να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους θέση ενώ η ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ διοργάνωσε εργαστήριο με θέμα: Doing business across cultures in SEE: Διαφορετικές αγορές - Κοινή πορεία επιτυχίας

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Εισαγωγή

Ένα από τα σημαντικότερα θέματα της παγκόσμιας οικονομίας είναι η πιστωτική κρίση. Το κύριο ερώτημα είναι πώς θα μπορούσε η αμερικανική χρηματοοικονομική κρίση να περιοριστεί, καθώς έχει ήδη αρχίσει να έχει  σοβαρές επιπτώσεις σε άλλες οικονομίες. Σύμφωνα με κάποιους οικονομολόγους, η σοβαρή έλλειψη ρευστότητας και η πιστωτική συρρίκνωση που ακολούθησαν την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης έχει αρχίσει να επηρεάζει την ευρύτερη αγορά πιστώσεων, ενώ η εκτίναξη των διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου (στα 120 δολάρια το βαρέλι) και των τροφίμων ασκεί έντονες πιέσεις στους καταναλωτές.

Υπό αυτές τις συνθήκες, εντείνεται η ανησυχία των οικονομιών παγκοσμίως για μια γενικευμένη κρίση. Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια ανάπτυξη χαρακτηρίστηκε από ανισορροπίες, με τις ΗΠΑ να δαπανούν περισσότερο από ό,τι παράγουν με συνέπεια την περαιτέρω διόγκωση του ελλείμματος των τρεχουσών συναλλαγών τους. Όταν πρωτοεμφανίστηκαν στον Τύπο οι ανακοινώσεις για την κρίση στην αγορά στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης στις ΗΠΑ, οι παρατηρητές ήλπιζαν ότι ο υπόλοιπος κόσμος είχε αρκετά ισχυρή ανάπτυξη και εγχώρια ζήτηση ώστε να μην επηρεαστεί από την επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας.

Όμως, αποδεικνύεται δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αναπληρωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι απώλειες από την επιβραδυνόμενη αμερικανική ζήτηση. Οι Αμερικανοί καταναλωτές δαπανούν περίπου $9 τρισεκ. ετησίως, σε σύγκριση με τους Κινέζους ή τους Ινδούς καταναλωτές που δαπανούν ετησίως περίπου $1 τρισεκ και $600 εκατ. αντίστοιχα. Ο χαμηλός ρυθμός αύξησης του εισοδήματος και η ανασφάλεια σχετικά με τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας έχουν οδηγήσει ακόμα και τα ευπορότερα νοικοκυριά της Ευρώπης και της Ιαπωνίας προς την αποταμίευση. Εν τω μεταξύ, χώρες όπως η Κίνα στηρίζουν την ισχυρή ανάπτυξή τους στις εξαγωγές. Επομένως, είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι η πτώση της κατανάλωσης στις ΗΠΑ δεν θα έχει επίπτωση στον υπόλοιπο κόσμο.

Πιστωτική συρρίκνωση

Καθώς η αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές αποκτά βάθος και έκταση, οι κεντρικές τράπεζες, συγκεκριμένα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, επινόησαν ακόμα περισσότερους τρόπους να ενδυναμώσουν τις αγορές έναντι της κατάρρευσης, παρέχοντας περισσότερα κεφάλαια σε περισσότερους οικονομικούς παράγοντες, για μεγαλύτερη περίοδο και για ευρύτερο φάσμα ενεχύρων.

Η λογική πίσω από την παροχή ρευστότητας σε ευρύτερη κλίμακα είναι απλή: να διακοπεί ο φαύλος κύκλος του φόβου και των καταναγκαστικών πωλήσεων. Τον τελευταίο καιρό, πολλά τμήματα της πιστωτικής αγοράς δυσλειτουργούσαν, με τους επενδυτές να αρνούνται να διακρατήσουν άλλο περιουσιακό στοιχείο πέρα από τα πιο ασφαλή κυβερνητικά ομόλογα.  Η διαφορά επιτοκίων σε τυπικά ασφαλείς και μεγάλης ρευστότητας αγορές, όπως αυτή των ομολόγων που είχαν εκδοθεί από τους σχεδόν επίσημους γίγαντες στεγαστικής πίστης, F.Mae και Fr. Mac, διευρύνθηκε ανησυχητικά και οι τιμές κλυδωνίστηκαν. Η αύξηση της διακύμανσης και η διεύρυνση της διαφοράς επιτοκίων ώθησαν τις τράπεζες να ζητούν περισσότερα ενέχυρα από τους δανειζόμενους, επιτείνοντας έτσι την αναστάτωση. Προκειμένου να σταματήσει η αλυσιδωτή αντίδραση, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ πρόσφερε ασφαλή κυβερνητικά ομόλογα στους επενδυτές, διακρατώντας σε αντάλλαγμα τα μη επιθυμητά από αυτούς χρεόγραφα. Παράλληλα, αναμένεται να δούμε πώς η Ρωσία και η Κίνα θα χρησιμοποιήσουν τις αποταμιεύσεις τους.

Ξέπλυμα χρήματος

Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας και του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Πολλά έχουν γραφτεί σε αυτό το θέμα, προκειμένου να βρεθούν μηχανισμοί σε θεσμικό επίπεδο παρακολούθησης και αποτροπής της χρησιμοποίησης των χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών για ανακύκλωση των κερδών από παράνομες δραστηριότητες. Κατά τη γνώμη μας, υπάρχουν δύο ακόμα κατευθύνσεις προς τις οποίες θα πρέπει να κινηθεί η έρευνα με τη βοήθεια της οικονομικής θεωρίας.

Η πρώτη κατεύθυνση είναι η αξιοπιστία των διεθνών συμφωνιών που υπογράφηκαν με σκοπό την ενίσχυση της παρακολούθησης των συναλλαγών στις χρηματοοικονομικές αγορές. Από αυτή την άποψη πολλοί οικονομολόγοι είναι επιφυλακτικοί στην προοπτική να δίνονται επαρκή κίνητρα σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες ή σε φορολογικούς παραδείσους προκειμένου να εφαρμόσουν τις συμφωνίες αυτές. Επιπλέον, η λίστα των χωρών που συναγωνίζονται για την προσέλκυση κεφαλαίων είναι μακρά, δεδομένης της υψηλής κινητικότητας του κεφαλαίου μεταξύ των χρηματοοικονομικών αγορών, ενώ αυτές είναι και οι χώρες όπου οι αγορές είναι σχεδόν τελείως εκτός ελέγχου ακόμα και από τις εγχώριες νομισματικές αρχές. Εξαιτίας των δυσκολιών που παρουσιάζει η διατύπωση και η εφαρμογή αποτελεσματικών κυρώσεων έναντι των κυβερνήσεων των χωρών που εμπλέκονται σε ξέπλυμα χρήματος μεγάλης κλίμακας, μερικοί οικονομολόγοι έχουν προτείνει τη στενότερη συμμετοχή των ίδιων των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων που εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες στον καθορισμό των πολιτικών. 

Νοτιοανατολική Ευρώπη

Η Νοτιοανατολική Ευρώπη αποτελείται από την Αλβανία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο, τη Ρουμανία, τη Σερβία, την Κύπρο και την Τουρκία. Ως σύνολο, όλες αυτές οι χώρες -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος- έχουν περίπου 160 εκατ. κατοίκους. Οι οικονομικές προοπτικές είναι πολύ θετικές, με όλες τις οικονομίες της περιοχής να σημειώνουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αυξανόμενη βιομηχανική παραγωγή και αυξανόμενες εξαγωγές. Οι επενδύσεις προς τις χώρες αυτές επίσης αυξάνονται συνεχώς, καθώς οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι οι πολιτικές προκλήσεις και τα θέματα ασφάλειας -πιθανές αρνητικές εξελίξεις στο Κόσσοβο μετά τη διακήρυξη ανεξαρτησίας του και τα προβλήματα στη Βοσνία- θα ξεπεραστούν σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Σημαντικές προσπάθειες έχουν ήδη γίνει στην επανα-θεσμοθέτηση και βελτίωση της συνεργασίας στην περιοχή. Το Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη από το 1999 έχει επιτυχώς συντονίσει την περιφερειακή διασυνοριακή συνεργασία. Για πρώτη φορά, όμως, μετά τον κατακερματισμό των βαλκανικών κρατών η προετοιμασία για την ένταξη στην ΕΕ γίνεται σταδιακά και με αργούς ρυθμούς. Η μακρόχρονη εσωτερική κρίση της ΕΕ αναφορικά με το προτεινόμενο Σύνταγμα αποδυνάμωσε την εικόνα της ΕΕ στα Βαλκάνια. Ας ελπίσουμε ότι η Συνθήκη Μεταρρύθμισης, που υπογράφηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας τον περασμένο Δεκέμβριο, θα βοηθήσει στον εφησυχασμό των επικριτών και θα ανοίξει το δρόμο για μια νέα -και πιο ισχυρή- φάση βαλκανικής ολοκλήρωσης.

Η πρόσφατα αναθεωρημένη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) στόχο έχει να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη για την επιχειρηματική και εμπορική ανάπτυξη της περιοχής. Η Συμφωνία συμβαδίζει με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και με τις υποχρεώσεις των εμπλεκομένων μερών προς την ΕΕ.

Η Διαδικασία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι το πρώτο πραγματικό φόρουμ πολιτικής στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, όπου συμμετέχουν όλες οι χώρες της περιοχής, τόσο ήδη μέλη της ΕΕ όσο και μέλη υποψήφια προς ένταξη. Αυτό το σχετικά νέο πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας συνεισφέρει αναμφίβολα στην προετοιμασία για ένταξη στην ΕΕ των υποψήφιων και δυνητικά υποψήφιων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Όμως αυτού του είδους οι συνεργασίες δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως υποκατάστατα της σαφώς πιο εκτενούς και αναλυτικής Διαδικασίας Ένταξης.